पाकिस्तानको क्षेप्यास्त्र कार्यक्रमको तयारीमा सहयोग गरेको भन्दै अमेरिकाले तीन चिनियाँ र एक बेलारूसी कम्पनीमाथि प्रतिबन्ध लगाउने घोषणा गरेको छ ।
अमेरिकी विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता म्याथ्यु मिलरले यस सम्बन्धमा एक विज्ञप्ति जारी गरेका छन् ।
अमेरिकाले सामूहिक विनाशकारी हतियारको उत्पादन र आपूर्तिमा संलग्न चार कम्पनीको पहिचान गरिरहेको बताइएको छ ।
उनले अमेरिकाले विनाशकारी हतियारविरुद्ध कारबाही जारी राख्ने बताए ।स्मरण रहोस्, गाजा युद्धका लागि अहिलेसम्म अमेरिकाले नै इजरायललाई तीन अर्ब डलरभन्दा बढीको हतियार उपलब्ध गराएको छ ।
पाकिस्तानको विदेश मन्त्रालयले एक विज्ञप्ति जारी गर्दै इस्लामाबादलाई अमेरिकाको हालैको कारबाहीबारे जानकारी नभएको जनाएको छ।
विज्ञप्तिमा भनिएको छ, ‘विगतमा शंकाका आधारमा मात्र सूची जारी गरिएको थियो वा त्यसमा समावेश भएका वस्तुलाई नियन्त्रण सूचीमा समेत समावेश नगरी संवेदनशील मानिएको थियो ।
पाकिस्तानले राजनीतिक उद्देश्यका लागि निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाउने नीतिलाई अस्वीकार गरेको बताएको छ । अमेरिकामा कस्ता कम्पनीमाथि आरोप ?
अमेरिकी विदेश मन्त्रालयले तथ्य पत्र पनि जारी गरेको छ ।
यस तथ्यपत्रका अनुसार अमेरिकाले चीनको सियान लङ्दे टेक्नोलोजी डेभलपमेन्ट कम्पनी लिमिटेडलाई पाकिस्तानको लामो दूरीको ब्यालेस्टिक मिसाइलको तयारीका लागि स्पेयर पार्ट्स उपलब्ध गराएको आरोप लगाएको छ । यसमा फिलामेन्ट घुमाउने मेसिन पनि समावेश छ।यस कथनमा यो आरोप लगाइएको छ कि रकेट मोटर केसहरू तयार गर्न फिलामेन्ट घुमाउने मेसिन प्रयोग गर्न सकिन्छ।
टियानजिन क्रिएटिभ इन्टरनेशनल ट्रेड कं, लिमिटेडले पाकिस्तानको लामो दूरीको ब्यालिस्टिक मिसाइल कार्यक्रमलाई कम्पोनेन्टहरू उपलब्ध गराएको छ। यसमा ‘स्टिर वेल्डिङ’ वस्तुहरू पनि समावेश छन्।
अमेरिकाका अनुसार अन्तरिक्ष प्रक्षेपण सवारीमा प्रयोग हुने प्रोपेलेन्ट ट्याङ्कको तयारीमा पनि स्टिर वेल्डिङ सामग्री प्रयोग गर्न सकिन्छ।
यस तथ्यपत्रमा, चीनको ग्रानपेक्ट कम्पनी लिमिटेडले पाकिस्तानको अन्तरिक्ष अनुसन्धान संगठन TSUPARCO (स्पेस एन्ड अपर एटमोस्फेयर रिसर्च कमिसन) लाई रकेट मोटरहरूको परीक्षणका लागि सहयोगी उपकरण उपलब्ध गराएको आरोप लगाइएको छ।
सोही कम्पनीले ठूला व्यासको रकेट मोटरको परीक्षणका लागि पाकिस्तानलाई स्पेयर पार्ट्स आपूर्ति गरिरहेको आरोप पनि लागेको छ ।
स्मरण रहोस् कि एमटीसीआर (मिसाइल टेक्नोलोजी कन्ट्रोल रिजिम) श्रेणी-१ ब्यालिस्टिक मिसाइलहरू पाकिस्तानमा बनाइन्छ।
तथ्यपत्रका अनुसार बेलारुसको मिन्स्क ह्वील ट्र्याक्टर प्लान्टले पाकिस्तानलाई ब्यालिस्टिक मिसाइल कार्यक्रमका लागि विशेष सवारी साधनको चेसिस उपलब्ध गराएको छ ।
बयानका अनुसार यो चेसिस ब्यालिस्टिक मिसाइलको प्रक्षेपण समर्थन कार्यक्रममा प्रयोग गरिन्छ। यो पाकिस्तानको राष्ट्रिय विकास कम्प्लेक्स (NDC) लाई उपलब्ध गराइएको थियो।
अहिले किन प्रतिबन्ध लगाइन्छ ?
अमेरिकी विदेश मन्त्रालयको बयानमा दिएको सरल जवाफ भनेको अमेरिका विश्वभर विनाशकारी हतियार रोक्न चाहन्छ, त्यसैले यो कदम चालिएको हो ।
अर्कोतर्फ, पाकिस्तानको विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता मुमताज जोहरा बलोचले दिएको विज्ञप्तिमा विगतमा पनि कुनै प्रमाण नदिई यस्ता निजी कम्पनीमाथि प्रतिबन्ध लगाइएको र पाकिस्तानको ब्यालेस्टिक मिसाइल कार्यक्रममा पनि आरोप लगाइएको उल्लेख गरिएको छ । गए।
विज्ञप्तिमा भनिएको छ, “अमेरिकाले हालै गरेको कारबाहीको बारेमा हामीसँग विशेष जानकारी छैन, तर हामीले विगतमा धेरै अवसरहरूमा शंकाको आधारमा प्रतिबन्ध लगाइएको देखेका छौं।”
“यस्ता अवसरहरू पनि छन् जब कुनै वस्तु नियन्त्रण सूचीमा थिएन तर संवेदनशील भएको आधारमा प्रतिबन्ध लगाइएको थियो।”
उनले पाकिस्तानले राजनीतिक उद्देश्यका लागि निर्यात प्रतिबन्धको प्रयोग गर्ने नीति खारेज गरेको बताए ।
विज्ञप्तिमा भनिएको छ, “यो पनि सत्य हो कि आणविक हतियारको प्रसारलाई रोक्ने नियमहरूको कडाईका साथ पालना गर्ने दाबी गर्ने संस्थाहरूले केही देशहरूबाट आधुनिक सैन्य प्रविधिको इजाजतपत्रको आवश्यकतालाई हटाएका छन्।”
“यसले हतियारको संख्यामा बृद्धि हुन सक्छ, यस क्षेत्रका देशहरूको शक्तिमा असंतुलन र आणविक हतियारको फैलावट रोक्न र विश्वव्यापी शान्ति र सुरक्षाको उद्देश्यलाई खतरामा पार्न सक्छ।”
उनी भन्छिन्, ‘निकासीमा स्वेच्छाचारी प्रतिबन्ध लगाउन नहुने र आर्थिक र सामाजिक विकासका लागि आवश्यक प्रविधिमा आधारहीन बन्देज नलगाउने प्रक्रिया अपनाउनुपर्छ भन्ने कुरा हामीले बारम्बार राखेका छौं ।
“पाकिस्तान कुनै पनि वस्तुको प्रयोग र प्रयोगको समय प्रमाणित गर्न प्रक्रिया सिर्जना गर्न वार्ता गर्न पनि तयार छ ताकि व्यावसायिक उपभोक्ताहरू यी भेदभावपूर्ण प्रतिबन्धहरूबाट प्रभावित नहोस्।”
अर्कोतर्फ, रक्षा मामिलाहरूमा नजर राख्ने विज्ञहरूको विश्लेषणले अर्कै कुरा बताउँछ।
रक्षा विज्ञ सैयद मोहम्मद अलीले भूराजनीतिबाट अन्तर्राष्ट्रिय कानुन, अन्तर्राष्ट्रिय संस्था र विश्वभरका अन्तर्राष्ट्रिय प्रविधिको पहुँचमा परेको दुःखको विषय भएको बताए ।
उनले भने, “पश्चिमी देशहरूले चीनको आर्थिक विस्तारलाई रोक्न वा सीमित गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्।”
यी प्रतिबन्धपछि ती आरोपहरूलाई चुनौती दिने, जवाफ दिने वा कानुनी राहत पाउने सम्पूर्ण जिम्मेवारी यी आरोप लागेका चिनियाँ कम्पनीहरूमा रहेको उनले बताए।
उनले भने, ‘अर्कातर्फ पाकिस्तानको जवाफ दशकौंदेखि आफ्नो रणनीतिक कार्यक्रम स्थानीय स्रोतसाधनबाट बनाइएको हो । इरानसँग सम्बन्धित अमेरिकी प्रतिबन्धहरू
अमेरिकी विदेश मन्त्रालयले जारी गरेको तथ्यपत्रलाई हेर्दा कडा प्रतिबन्ध लगाउने क्रममा अमेरिकामा रहेका वा अमेरिकी नागरिकसँग भेटिएका ती चार कम्पनीको सबै सम्पत्ति रोक्का गरिने स्पष्ट पारिएको छ ।
यससँगै यी कम्पनीका मालिकहरूलाई अमेरिका आउन प्रतिबन्ध लगाइनेछ र अमेरिकी नागरिकहरूलाई उनीहरूसँग व्यापार गर्न पनि रोक लगाइनेछ।
तर पत्रकार तथा विश्लेषक अजाज सैयदले बीबीसीलाई भने कि यो प्रतिबन्धको एउटा कारण यस वर्ष फेब्रुअरीमा बाहिरिएको एउटा समाचारसँग पनि सम्बन्धित छ।
उनले चार पाकिस्तानी नागरिकलाई अमेरिकी अधिकारीहरूले हुथी विद्रोहीलाई इरानी मिसाइलका पार्टपुर्जाहरू उपलब्ध गराएको आरोप लगाएको बताए।
ती मध्ये एक, मोहम्मद पहलवानलाई फेब्रुअरीमा यस अपराधको आरोप लगाइएको थियो, जबकि उनी जनवरीमा एक अपरेशनको क्रममा पक्राउ परेका थिए।
यो अपरेशन जनवरीको सुरुमा अमेरिकाले गरेको थियो जसमा दुई नौसेना नाविकको मृत्यु भएको थियो।
यस घटनापछि अमेरिकी संघीय अदालतमा यस घटनाका मुख्य अभियुक्त पाकिस्तानी नागरिक मोहम्मद पहलवानलाई हतियार पुर्याएको अभियोगमा २० वर्षको जेल र कोस्ट गार्डलाई झुटो बोलेकोमा थप पाँच वर्षको जेल सजाय हुन सक्ने तर्क गरिएको थियो । छ।
स्मरण रहोस् कि अमेरिकाले हुथी विद्रोहीहरूले लाल सागर हुँदै इरानी क्षेप्यास्त्रहरू प्राप्त गरेको आरोप लगाउँदै आएको छ।
अमेरिकी न्याय विभागले यी हतियार वा मिसाइलहरू अमेरिकी जहाजमा हालैका आक्रमणहरूमा कथित रूपमा प्रयोग भएको बताएको छ। यसै कारणले हुथी विद्रोहीलाई कुनै पनि हालतमा सहयोग गर्न नपरोस् भनेर अमेरिकाले यो वर्षको जनवरीदेखि यो कारबाही जारी राखेको छ ।
अजाज सैयदले भने, “अमेरिकाले सामना गरिरहेको अर्को समस्या इरान र पाकिस्तानबीचको बढ्दो सम्बन्ध हो। यो समस्या २२ अप्रिलमा पाकिस्तानमा इरानी प्रतिनिधिमण्डलको आगमनसँग पनि जोडिएको छ । यस भ्रमणको एजेण्डा आपसी सम्बन्ध सुधार्ने मात्र नभएर क्षेत्रको समग्र अवस्थालाई ध्यानमा राखी संयुक्त रणनीति तयार गर्ने पनि रहेको छ । इरानसँग पाकिस्तानको सम्बन्ध कुनै पनि हिसाबले सामान्य होस् भन्ने अमेरिका चाहँदैन।
यो प्रतिबन्ध अहिले कम्पनीमाथि मात्रै प्रतिबन्ध लगाइएपछि देशमा पनि लगाउन सक्ने चेतावनीसमेत उनले बताए । अमेरिकी आणविक प्रतिबन्धहरूको इतिहास
अमेरिकाले कुनै पनि देशमाथि यस्तो प्रतिबन्ध लगाएको यो पहिलो पटक भने होइन ।
यसका लागि विगतका केही घटनालाई हेर्दा यसअघि पनि अमेरिकाले पाकिस्तानमाथि यस्तो नाकाबन्दी लगाएको कुरा थाहा हुन्छ ।
2021 मा, अमेरिकी प्रशासनले 13 पाकिस्तानी कम्पनीहरूमाथि प्रतिबन्ध लगाएको थियो कि यी कम्पनीहरूले कथित रूपमा पाकिस्तानको आणविक र मिसाइल कार्यक्रममा सहयोग गरिरहेको आरोप लगाइएको थियो।
त्यसबेला विश्लेषक र अनुसन्धानकर्ताहरूले ती कम्पनीहरूबारे पाकिस्तानको आणविक वा क्षेप्यास्त्र कार्यक्रमसँग कुनै सम्बन्ध नभएको बताएका थिए किनभने यी कम्पनीहरू व्यापार, इन्जिनियरिङ र आयात व्यवसायमा संलग्न छन्।
त्यसपछि सन् २०२३ मा पनि अमेरिकाले पाकिस्तानलाई ब्यालेस्टिक मिसाइल कार्यक्रमका लागि सामग्री उपलब्ध गराएको भन्दै तीन चिनियाँ कम्पनीमाथि प्रतिबन्ध लगाएको थियो ।
यस पटक, आरोप लगाइएका कम्पनीहरूले यी प्रतिबन्धहरू बारे कुनै बयान दिएका छैनन्।बिबिसी हिन्दीबाट
