काठमाडौं, चैत ३ – नेपाल प्रहरीको नेतृत्व हेरफेर हुने दिन नजिकिँदै गर्दा नयाँ प्रहरी महानिरीक्षक (आईजीपी) को चयन प्रक्रिया अन्तिम चरणमा पुगेको छ। हालका प्रहरी प्रमुख वसन्तबहादुर कुँवरको ३० वर्षे सेवा अवधि चैत ४ गते राति १२ बजे पूरा हुने भएपछि तीन अतिरिक्त महानिरीक्षक (एआईजी) – दिपक थापा, सुदीप गिरी र टेकबहादुर तामाङ – नयाँ नेतृत्वका लागि दौडधुप गरिरहेका छन्।
सरकारले अहिलेसम्म नयाँ आईजीपीको नाम टुंग्याएको छैन, जसका कारण प्रहरी संगठनको ‘चेन अफ कमान्ड’ मा असर पर्ने सम्भावना बढेको छ। प्रहरी अधिकारीहरूका अनुसार, सुरक्षा निकायको प्रमुख समयमै चयन हुन नसक्दा प्रशासनिक निर्णयहरू प्रभावित हुने गर्छन्।
नयाँ नेतृत्व चयनको ढिलाइ र असर
प्रहरी नेतृत्व परिवर्तनको यस चरणमा सरकारको ढिलाइले संगठनको कार्य सम्पादनमा नै प्रभाव पार्न सक्ने जानकारहरू बताउँछन्। एक पूर्वआईजीपीका अनुसार, “प्रहरीको सर्वोच्च पदमा नेतृत्व परिवर्तन हुनु अघि नै उत्तराधिकारी घोषणा गर्नुपर्छ, जसले गर्दा नयाँ नेतृत्वले सहजै जिम्मेवारी सम्हाल्न सक्छ।”
सरकारले आईजीपी नियुक्तिको अधिकार मन्त्रिपरिषद्लाई दिने कानुनी प्रावधान छ। यदि आकस्मिक रूपमा आज (चैत ३) मन्त्रिपरिषद् बैठक बसेर निर्णय भएन भने, नियमित सोमबार (चैत ४) बस्ने बैठकबाट नयाँ आईजीपी नियुक्त हुनेछ।
आईजीपी प्रतिस्पर्धीहरूको कार्य अनुभव
१. एआईजी दिपक थापा
हाल केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सीआईबी) का प्रमुख रहेका थापा प्रहरीभित्र अत्यन्त अनुभवी अधिकृत मानिन्छन्। उनी २०७९ चैतमा हालका आईजीपी कुँवरसँगै एआईजी बनेका थिए।
थापाले विभिन्न महत्त्वपूर्ण पदमा बसेर काम गरिसकेका छन्। उनी उपत्यका प्रहरी कार्यालय प्रमुख, बागमती प्रदेश प्रहरी प्रमुख, प्रहरी प्रधान कार्यालयको आर्थिक प्रशासन तथा प्रबन्ध निर्देशनालय प्रमुख, उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालय प्रमुख जस्ता जिम्मेवारी सम्हालिसकेका छन्।
२. एआईजी सुदीप गिरी
गिरी हाल प्रहरी प्रशिक्षण प्रतिष्ठान महाराजगञ्ज का प्रमुख छन्। यसअघि उनले कोसी प्रदेश प्रहरी प्रमुख, प्रहरी विशेष ब्युरो प्रमुख, जिल्ला प्रहरी परिसर काठमाडौं प्रमुखजस्ता जिम्मेवारी सम्हालेका थिए।
उनको विशेषता अपराध अनुसन्धानमा लामो अनुभव रहेको मानिन्छ। एसपी हुँदा कैलाली र पर्सा जिल्ला प्रहरी प्रमुख भएर काम गरिसकेका उनले प्रहरी वृत्त कालिमाटी, जिल्ला प्रहरी कार्यालय रसुवा, विशेष ब्युरोमा समेत लामो समय बिताएका छन्।
३. एआईजी टेकबहादुर तामाङ
हाल उपत्यका प्रहरी कार्यालय प्रमुख रहेका तामाङ अपराध अनुसन्धानमा विशेष अनुभव राख्छन्। प्रहरी प्रधान कार्यालयमा अपराध अनुसन्धान विभाग प्रमुख, अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोग टंगाल प्रमुख, विराटनगर तालिम केन्द्र प्रमुख भएर उनले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका छन्।
तामाङले जिल्ला प्रहरी कार्यालय बाँके, प्रहरी पहरा गण मुख्यालय सामाखुसी, इलाका प्रहरी कार्यालय धरान, प्रहरी वृत्त कालिमाटी, जिल्ला प्रहरी कार्यालय अर्घाखाँची र खोटाङको कमान्ड सम्हालिसकेका छन्।
नयाँ आईजीपी छनोटको मापदण्ड
नेपाल प्रहरी नियमावली, २०७१ अनुसार आईजीपी छनोट गर्दा ज्येष्ठता, कार्य कुशलता, कार्य क्षमता, उत्तरदायित्व बहन गर्न सक्ने क्षमता, नेतृत्वदायी गुण, मातहतका प्रहरीलाई परिचालन गर्ने क्षमता लगायतका पक्षलाई आधार मानिन्छ।
एआईजीमध्येबाट नयाँ आईजीपी नियुक्त गर्न सकिने भए पनि, कुनै कारणवश एआईजीहरूबाट नियुक्ति गर्न नसकिने अवस्था आएमा डीआईजीहरूबाट पनि छनोट गर्न सक्ने प्रावधान छ।
आईजीपी कुँवरको कार्यकालको समीक्षा
हालका आईजीपी वसन्तबहादुर कुँवर २०७९ चैत १० मा नेपाल प्रहरीको सर्वोच्च पदमा नियुक्त भएका थिए। उनले प्रहरी निरीक्षकका रूपमा २०५१ चैत ५ गते सेवा प्रवेश गरेका थिए। झन्डै दुई वर्ष आईजीपीको रूपमा काम गरेका कुँवरको कार्यकाल मिश्रित सफलता बोकेको मानिन्छ।
उनको कार्यकालमा संगठित अपराध नियन्त्रण, लागूऔषध कारोबार विरुद्धका अभियान, साइबर अपराध अनुसन्धानमा प्रगति भए पनि, प्रहरी संगठनभित्रको आन्तरिक व्यवस्थापन र नेतृत्वगत समन्वय को विषयमा केही प्रश्न उठाइएका थिए।
संगठनमा हुने अन्य अवकाश
आईजीपी कुँवरसँगै एआईजी टेकप्रसाद राई, कुबेर कठायत, दुर्गा सिंह, बुद्धिराज गुरुङ र जनक भट्टराई पनि अवकाश पाउनेछन्।
यसैगरी, डीआईजी गणेश चन्द, भोला रावल र ध्रुवराज राउत ले पनि प्रहरी सेवाबाट बिदा लिनेछन्।
निष्कर्ष
नेपाल प्रहरीको नयाँ नेतृत्व छनोटको अन्तिम चरणमा तीन प्रतिस्पर्धी – दिपक थापा, सुदीप गिरी र टेकबहादुर तामाङ – को सम्भावना बलियो देखिएको छ। सरकारको ढिलाइले संगठनमा अस्थिरता ल्याउन सक्ने चिन्ता व्यक्त गरिए पनि, आगामी मन्त्रिपरिषद् बैठकबाट नयाँ आईजीपीको नाम टुंगो लाग्ने अपेक्षा गरिएको छ।
अबको नेतृत्वले सुरक्षा चुनौतीहरूको सामना गर्दै संगठनलाई थप व्यावसायिक र प्रभावकारी बनाउने दिशामा काम गर्नुपर्नेछ।
