नेपालमा पछिल्ला दिनहरूमा राजतन्त्र पुनर्स्थापनाको माग फेरि चर्चामा आएको छ। काठमाडौंलगायत विभिन्न सहरहरूमा राजसंस्थाका समर्थकहरू सडकमा उत्रिँदै नाराबाजी र र्यालीको आयोजना गरिरहेका छन्। विशेषगरी राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा) ले संघीय प्रणालीको अन्त्य गर्दै पुनः राजतन्त्र स्थापनाको माग गर्दै आएको छ।
राप्रपाको प्रदर्शन र नाराबाजी
बुधबार काठमाडौंमा राप्रपाले आयोजना गरेको मोटरसाइकल र्यालीमा हजारौं समर्थक सहभागी भएका थिए। उनीहरूले नेपालको राष्ट्रिय झण्डा बोकेर “नारायणहिटी खाली गर, हाम्रो राजा आउँदै छन्” जस्ता नारा लगाए। राप्रपाका अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्देनले वर्तमान संघीय प्रणाली भ्रष्टाचारको जड भएको भन्दै राजतन्त्र पुनर्स्थापनाका लागि अभियान चलाइरहेका छन्।
पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रको सक्रियता
पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह पछिल्लो समय धार्मिक तथा सांस्कृतिक कार्यक्रममा निरन्तर सहभागी भइरहेका छन्। केही दिनअघि उनले गलेश्वर धाम र बागलुङ कालिका मन्दिरको भ्रमण गर्दा ठूलो संख्यामा समर्थकहरू भेला भएका थिए।
त्यस्तै, बिहीबार पोखरामा पूर्वराजा वीरेन्द्रको मूर्तिको अनावरण समारोह सम्पन्न भयो, जहाँ स्वयं पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रको उपस्थिति थियो। सो अवसरमा करिब तीन हजारभन्दा बढी समर्थक सहभागी भएका थिए। अनावरण समारोहमा उपस्थित भिडले नेपालका पुरानो राष्ट्रगानसमेत गाएका थिए।
स्थानीय पत्रकार रोहित पराजुलीका अनुसार, “ज्ञानेन्द्र शाहले कुनै राजनीतिक टिप्पणी नगरे पनि उनको उपस्थितिले राजतन्त्र पुनर्स्थापनाका समर्थकहरूको हौसला बढाएको देखिन्छ।”
नेपालमा पुन: राजतन्त्र सम्भव छ?
नेपालमा गणतन्त्रको स्थापनासँगै १७ वर्ष बितिसकेको छ। तर, पछिल्ला वर्षहरूमा निरन्तर सरकार परिवर्तन, भ्रष्टाचार, र राजनीतिक अस्थिरताका कारण आम नागरिकमा निराशा बढेको देखिन्छ। कतिपयले यस असन्तोषलाई राजतन्त्रको पक्षमा समर्थन बढ्दै गएको रूपमा व्याख्या गरेका छन्।
कान्तिपुर पत्रिकाका सम्पादक उमेश चौहान भन्छन्, “नेपालका जनतामा वर्तमान प्रणालीप्रति असन्तुष्टि देखिन्छ, तर यो असन्तोष राजतन्त्र पुनर्स्थापनाको सुनिश्चित संकेत भने होइन।”
राजनीतिक विश्लेषकहरूका अनुसार, पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र स्वयं चुनावी प्रक्रियामा सहभागी हुन चाहँदैनन्। उनी कुनै दलको नेतृत्व लिनुभन्दा राजाको रूपमा पुनःस्थापित हुने चाहना राख्छन्। तर, नेपालको संसद्मा राजावादी धारको उपस्थिति निकै कमजोर छ।
राजनीतिक दलहरूका धारणा
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल (प्रचण्ड) ले राजतन्त्र पुनर्स्थापनाको सम्भावनालाई अस्वीकार गरेका छन्। ‘जनतासँग माओवादी : तराई मधेश जागरण अभियान’ अन्तर्गत रौतहट पुगेका अध्यक्ष प्रचण्डले भने,
“ज्ञानेन्द्र शाहले पहिले पनि ठूल्ठूला गल्ती गरेका थिए। मैले त त्यसलाई मूर्खता नै भन्छु। अब फेरि त्यही गल्ती गरे उनले बाँकी रहेको साख पनि गुमाउनेछन्।”
नेपाली कांग्रेसका वरिष्ठ नेता डा. शेखर कोइरालाले भने, “अन्यले पूर्वराजा भन्छन्, म ज्ञानेन्द्र शाहलाई राजा नै भन्छु।” उनले नागरिक असन्तुष्ट हुँदा राजतन्त्र फर्काउने चर्चा भइरहने तर त्यो व्यावहारिक रूपमा सम्भव नदेखिएको बताए।
पूर्वराजाको भव्य स्वागतको तयारी
पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह आइतबार काठमाडौं फर्कने क्रममा उनका समर्थकहरूले भव्य स्वागत गर्ने तयारी गरिरहेका छन्। गृह मन्त्रालयका अनुसार, करिब १० हजार समर्थकहरूको उपस्थिति रहने अनुमान गरिएको छ। त्रिभुवन विमानस्थल क्षेत्रको सुरक्षा व्यवस्था कडा बनाइँदैछ, र समर्थकहरूलाई विभिन्न स्थानमा सीमित गरिने योजना छ।
यसैबीच, सत्तारूढ दलभित्रै राजासँग संवाद गर्नुपर्ने धारणा राख्ने नेताहरू बढ्दै गएका छन्। यता, भारतको अतिवादी समूह आरएसएसले नेपालमा आफ्नो गतिविधि सक्रिय बनाइरहेको सुरक्षा स्रोतहरूले जनाएका छन्।
निष्कर्ष : नेपाल पुनः राजतन्त्रमा फर्कन्छ?
हाल नेपालमा देखिएको असन्तोष वर्तमान शासनप्रति निराशाबाट उत्पन्न भएको हो। तर, विश्लेषकहरूका अनुसार, संविधान संशोधन वा जनमत संग्रहबिना राजतन्त्र पुनर्स्थापनाको सम्भावना अत्यन्त न्यून छ।
राजनीतिक अस्थिरता, भ्रष्टाचार, र सुशासनको अभावकै कारण राजसंस्थाको चर्चा बढेको हो। तर, नेपाल पुनः राजतन्त्रमा फर्किन्छ भन्नेमा धेरैजसो विज्ञहरू विश्वस्त देखिँदैनन्। जनताले अब नयाँ वैकल्पिक शक्ति खोजिरहेका छन्, जसले देशलाई स्थायित्व दिन सकोस्।
